Auteur: Ed Bruinvis

Ik fiets naar school. Al vanaf het schuurtje naar de weg is het klimmen geblazen. De uitlopers van het Veluwemassief doen een permanent beroep op de conditie van de bewoners. Dat zal in vroeger tijden nog wel erger zijn geweest toen de wegen en paden uit louter zand bestonden. Naar school is het achtentwintig minuten fietsen. Gemiddeld genomen. Met wind mee zes minuten minder en met die vaak snijdende oostenwind tegen, acht minuten meer. Heuvel op, heuvel af.

Het meest tijdrovende onderdeel op onze middelbare school was – naast het uit je hoofd leren van onzinnige formules van de goniometrie en de analytische meetkunde – het lezen van de vele boeken. Ik ben een langzame lezer dus was het voor mij altijd een race tegen de klok om het opgedragen werk tijdig af te hebben. Alleen al voor het eindexamen Nederlands diende je minstens dertig boeken te hebben gelezen, waarvan vijf uit de Middeleeuwen, vijf uit de zestiende en zeventiende eeuw, vijf uit de achttiende en negentiende eeuw (tot 1880), zo’n tien à twaalf boeken uit de Noord-Nederlandse literatuur (na 1880) en ten slotte minstens drie werken uit de Zuid-Nederlandse (Vlaamse) literatuur.

Omdat het in mijn jonge jaren mijn droom was om piloot te worden, dacht ik slim te zijn door mij voor een zweefvliegcursus aan te melden bij de KNVvL, de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart. Met een zweefvliegbrevet op zak, zo had ons op school een wervingsofficier van de luchtmacht verteld, had je een streepje voor bij de toelatingsprocedure voor jachtvlieger.

(Een nieuwjaarssprookje)

De buurtschap Eigenweg was eeuwenlang naamloos door het leven gegaan tot daar op zekere ochtend in het najaar drastisch verandering in kwam. De oorzaak was een hek dat de gemeente waartoe de buurtschap behoorde, voor de enige toegangsweg zette met daarop een levensgroot verbodsbord: gesloten in beide richtingen voor voertuigen, ruiters en geleiders van rij- of trekdieren of vee.

Tante Anna placht iedere zondagmorgen na kerkdienst bij ons thuis aan te wippen voor een kop koffie en het doornemen van dorpsnieuwtjes. Zij was helemaal geen tante van ons maar wij als kinderen moesten haar toch zo noemen van onze moeder. Wanneer wij vroegen waarom dat was, was haar antwoord steevast ‘omdat ik het zeg’, een standpunt dat in de jaren vijftig nog als pedagogisch verantwoord werd beschouwd. Door mijn moeder althans want het was het door haar meest gebezigde antwoord op kritische vragen onzerzijds.

Mijn eerste ervaring in de liefde deed ik op bij Greetje. Ik was zestien, zij twee jaar jonger en ze woonde naast ons aan de andere kant van het pad dat tussen de twee huizenblokken doorliep en uitkwam bij de schuurtjes. Het waren typische jarenvijftighuizen: vier onder een kap, rozenperkjes voor en moestuinen achter. Daar teelden de arbeiders van de steenfabriek na gedane arbeid hun aardappelen en boontjes. De huizen waren eigendom van de fabriek, maar de voortuintjes werden onderhouden door de gemeente wat op eenduidige wijze gebeurde waardoor de straat een tamelijk fantasieloze aanblik bood.

Je kon op twee manieren vanuit ons dorp naar de middelbare school in de stad fietsen: langs de zuidkant van de rivier, dat was de kortste weg, of beter gezegd de minst lange, of via de noordkant. Het verschil zat ‘m niet alleen in de afstand maar ook in de toestand van de weg. De zuidelijke dijk was druk en gevaarlijk. Vooral wanneer er tractoren op het land waren geweest kon het plaveisel spekglad zijn door de platgereden modderkluiten. Daar had je op de noordelijke dijk minder last van omdat daar geen akkers lagen maar weilanden en boomgaarden. Bovendien reed er nauwelijks verkeer, wat je in de winter goed kon zien wanneer je vaak als eerste een bandenspoor door de ’s nachts gevallen sneeuw trok.

Zij zat links vooraan, ik helemaal aan de andere kant van de klas. Maar omdat ik niet in de voorste bank zat maar in die erachter, kon ik haar vanaf mijn plek goed zien. Weliswaar schuin van achteren maar dat was ook wel zo veilig want dan kon zij niet zien dat ik haar stiekem observeerde. Hoewel ik niet de illusie koesterde dat het tussen haar en mij ooit iets zou worden, daar was ze immers veel te mooi voor, groeide er wel een, zij het eigenaardige, verhouding tussen ons.

Ik ben opgegroeid in het Rivierengebied in een dorp dat wat grootte en bestaansvorm betreft zeer overzichtelijk was. De ene helft van de inwoners bestond uit boeren met een gemengd bedrijf, de andere helft was werkzaam in de houthandel of bij de plaatselijke steenfabriek. Er was een burgemeester die niets te vertellen had en een huisarts die samenwoonde met een collega wat veel aanleiding tot praatjes gaf vooral wanneer de praktijk op onverwachte momenten een uurtje gesloten was. En verder had je Peter, de visboer.

Wat brengt iemand ertoe om jachtvlieger te willen worden? Waarom wilde ik niet zoals zoveel jongens van mijn leeftijd brandweerman of treinmachinist worden? Waren het de vliegtuigplaatjes die verstopt zaten in de beschuitrollen van het bakkersbedrijf Lubro? Of kwam het misschien door het Marine Hospitaal te Overveen dat op een steenworp afstand van ons huis stond en waar op gezette tijden een helikopter van de luchtmacht landde?