(December 2011 – 25 jaar Platform Arnhem Mondiaal)
De man was duidelijk Duits, maar probeerde er in gebroken Nederlands iets moois van te maken. Alleen al daarom mocht ik hem meteen.
‘Het is recht schoon weer van deze dag, menen zij ook niet?’
Hij zou er geen letterenprijs mee winnen, maar dat hoefde natuurlijk ook niet. Hij deed zijn best en dat is wat telt.
Ik bedwong mij om hem bij wijze van bonus in het Duits te antwoorden en beaamde zijn constatering met de toevoeging dat we een paar natte weken achter de rug hadden, maar dat er nu een zonnig weekend in het verschiet lag.
Hij luisterde oplettend en bleef glimlachend knikken, ook toen ik uitgesproken was.
Ik nodigde hem uit aan mijn tafeltje, een aanbod dat hij gretig aannam.
De ober, een tiener nog die zijn vakantiegeld bij elkaar serveerde, kwam de bestelling opnemen. Ik hield het op een cappuccino maar mijn buurman begon zijn bestelling met vast te stellen dat het van deze dag recht schoon weer was na de nattigheid aan alle die weken daarvoor. Toen hij de ober vervolgens vroeg of zij dat ook niet meenden, kreeg de jongen iets gejaagds. Hij draaide wat met zijn dienblad en het was duidelijk dat hij zich nog niet de routine van het serveren eigen had gemaakt waarbij het er immers om gaat de klant altijd met een gevat of ondersteunend antwoord tevreden te stellen en tegelijkertijd duidelijk te krijgen wat de bestelling is.
‘Ik weet niet of…’
Mijn buurman hoorde de weifel in zijn stem niet of schonk er geen aandacht aan.
‘Maar op de week zijn einde moet de zon haar volle kracht weder in de gang zetten over de vele nattigheid heen, zo hoor ik geraden.’
‘Ehm’, begon de jongen. ´We hebben vier bieren op tap, misschien dat u…?´
De man knikte vriendelijk glimlachend en toen hij dat maar bleef doen, wendde de jongen de blik naar mij met iets van opkomende paniek in zijn ogen. Ik haalde even mijn schouders op waaruit hij concludeerde dat er aan de man niets meer te redden viel en haastte zich naar de toog om mijn koffie te bereiden.
Toen hij het kopje voor me neerzette, kreeg mijn buurman in de gaten dat er iets mis was. Hij hief beide armen omhoog en keek niet begrijpend rond.
‘Ik met de bestelling zeker vals gegaan!?’, bracht hij ontdaan uit.
Ter geruststelling legde ik mijn hand even op zijn arm.
‘U moet de ober nog even zeggen wat u wilt gebruiken.’
‘Maar’, zei de man met verbazing in zijn stem en op mijn kopje wijzend, ‘is dan die duidelijkheid toch? Voor mij gaarne ook zo ene kopje!’
Terwijl de jongen zich naar de tap haastte voor een tweede cappuccino, boog de man zich naar me toe.
‘Waar ik uit dat dorp kom, ieder is een gelijk: ik bier, zij bier. Ik koffie, zij koffie. Ik schnaps, zij schnaps. Altijd is gelijk.’
‘Aha’, zei ik. ‘Maar hier gaat het anders. Hier bepaal je zelf wat je graag hebben wilt.’
‘Aha’, antwoordde de man. ‘Alles anders. Twee landen, twee maal anders in die cultuur. Aha.’
Toen hij zijn kopje leeg had, schoof hij het van zich af en trok uit de binnenzak van zijn jasje een beduimelde envelop die hij voorzichtig openvouwde. Er kwam een tiental vergeelde foto’s tevoorschijn.
‘Het is een bijzondere dag van deze dag, menen zij ook niet? Willen zij mij wellicht toestaan enige foto’s te wijzen?’
Het waren geen foto’s om vrolijk van te worden. Ze waren in de haast genomen, zag ik. De horizon scheef, de objecten er vaak maar half op. En rook, vooral veel rook. Rokende gebouwen, rokende tanks die kapot geschoten langs de kant van de weg stonden. Op enkele foto’s waren de lijken van gedode soldaten te zien, sommigen in tuintjes, anderen achter een boom of naast een gekantelde jeep. Op één foto hing een dode soldaat uit het portier van een met kogels doorzeefde vrachtauto. De man tikte er even met een bevende vinger op.
‘Is mijn vader hier’, zei hij met hese stem. ‘Is de man hier van de wagen…’
Met de foto’s in mijn hand liepen we met ons beiden naar de oprit van de brug. Waar ik vermoedde dat een van de foto’s genomen kon zijn, hielden we halt en probeerden we de situatie te reconstrueren. Vanwege de vele naoorlogse nieuwbouw lukte dat maar bij een enkele opname. Het langs denderende verkeer verhinderde bovendien dat we de rijweg opliepen waar vanaf de meeste foto’s indertijd waren genomen. Eigenlijk was alleen de foto waarop de gesneuvelde vader was te zien, tamelijk nauwkeurig te situeren. De vrachtwagen had kennelijk deel uit gemaakt van een colonne voertuigen die de brug op was komen rijden richting stadscentrum. Op de foto was naast de vrachtwagen de railing van de brug te zien en op de achtergrond brandende huizen. Halverwege de brug moet de colonne onder vuur zijn genomen vanaf de overzijde. Er moet geen ontkomen aan zijn geweest.
De man vergeleek de foto met de huidige situatie en knikte langzaam. Langs ons scheurden brommers en een paar passerende fietsers riepen ons toe dat we niet zo idioot moesten doen. We liepen de oprit af en maakten nog een rondje door de uiterwaarden. De man zei niet veel. De foto’s had hij diep weggestoken in zijn overjas.
Op de terugweg leunden we nog even over de railing van de brug en keken we hoe wat wrakhout diep beneden ons met de stroom meedreef. In het westen, boven de heuvelrug, kleurden in het late middaguur de wolken al roze en oranje. De man schraapte even zijn keel.
‘Het is recht schoon weer van deze dag, menen zij ook niet?’
Ik knikte.
‘Zeker’, zei ik. ‘Zeer schoon weer. En dat voor deze tijd van het jaar nog wel.’
