Martin Pieterse – Sonsbeek 2008
Flying Green House van Tomas Saraceno (foto: Herman van Ommen)
Het Flying Green House van Tomas Saraceno werd beschadigd door een hagelbui en moest worden gerepareerd. De gebleken kwetsbaarheid van de meer dan dertig met lucht gevulde, transparante ballonnen maakt het werk van de in Parijs werkende Argentijn er alleen maar spannender op. Ik vind Flying Green House één van de beste werken van Sonsbeek 2008, en wat ik zo links en rechts heb opgevangen, is de zwevende plantenkas één van de lievelingen van de bezoekers van de tentoonstelling.
De ballonnen van Saraceno zijn surrealistisch en utopisch tegelijk. Saraceno droomt van een wereld waar miljoenen mensen leven in een soort zwevende koloniën van aan elkaar verbonden heliumballonnen. Hoog in de lucht hebben grenzen tussen landen en culturen geen betekenis. Iedereen kan met iedereen in contact komen. Zo ontstijgt de mensheid letterlijk zijn aardse beperkingen en gaat een vrij en creatief leven leiden.
De vraag of de plantenkas van doorzichtige ballonnen in het Sonsbeekpark technisch gesproken in staat zou zijn om van de grond te komen en één of meer personen naar een rustig leven in de stratosfeer te voeren, is eigenlijk niet zo interessant. De situatie is vergelijkbaar met de artistieke vliegtuigen van de Belgische kunstenaar Panamarenko. Die vliegen ook niet, maar ze verbeelden wel heel treffend de menselijke droom van het vliegen. Zulke dromen zichtbaar en voelbaar maken in de materie, dat is bij uitstek het werkgebied van de beeldend kunstenaar.
Tomas Saraceno is er in het Sonsbeekpark op adembenemende wijze in geslaagd om de droom van een gewichtloos leven zichtbaar en voelbaar te maken. Dat je zelden in de binnenste ballon, in de eigenlijke plantenkas van Flying Green House kunt klimmen (om allerlei redenen is de toegang meestal gesloten), is eigenlijk niet eens erg. Zo blijft de droom sterk en wordt hij gedragen op de krachtige vleugels van de fantasie. Zo kan hij nooit neerstorten door de zwaarte van de werkelijkheid.
Nog zo’n superkunstwerk: La Couronne de la Nuit van de Fransman Jean-Michel Othoniel. Ergens in een stil hoekje van het park, op een kruispunt van een aantal paden, hangt een enorme kroon van glazen bollen in zilverachtig en blauw glas. Schijnbaar gewichtloos zweeft de Nachtkroon doodstil tussen de bomen, als een bizar ruimteschip van een andere planeet. De metershoge kroon of kroonluchter is zo anders dan alles wat er in de natuurlijke omgeving van het park te zien is, dat het verrassingseffect totaal overweldigt. Opeens verheft de koepel van glazen reuzenkralen deze plek tot gewijde grond, die je daarna nooit meer kunt zien als zomaar een open plek in het bos. Prachtig uitgevoerd, mooie materialisatie, prima plek, totale verstilling, heel veel grandeur.
Y. Tomas Saraceno: Flying Green House. Punten op de Grandeurschaal: 10
Z. Jean-Michel Othoniel: La Couronne de la Nuit. Grandeurschaal: 9,5
Daarmee is het laatste Grandeur-kunstwerk de revue gepasseerd, en kunnen de winnaars van de Grandeurschaal definitief bekend worden gemaakt.
Er staan drie kunstwerken helemaal aan de top, alle drie met een welverdiende tien.
Er is een tien voor De Bakermat van Johan Creten, omdat het een complex kunstwerk is met ontelbare betekenislagen en betekenislaagjes, dat desondanks in één oogopslag instinctief helemaal begrepen kan worden.
Ook Gerda Steiner en Jörg Lenzlinger krijgen een tien voor hun aardse en tegelijk mysterieuze zoutkristal, dat in al zijn roze levenslust de bezoekers van de tentoonstelling telkens weer boeit.
De tien voor Tomas Saraceno is voor zijn droom van vrije, vliegende mensengemeenschappen, die in het Sonsbeekpark zonder moeite majesteitelijk van de grond komt.
Behalve drie tienen zijn er twee negeneneenhalven op de Grandeurschaal.
De eerste is voor de ‘lakens’ van El Anatsui, die je gewoon aangeraakt MOET hebben, om te weten wat grandeur is.
En de tweede is voor Jean-Michel Othoniel, die met zijn mooie Nachtkroon een gewoon stukje bos heel bijzonder heeft gemaakt.
De drie tienen en de twee negeneneenhalven verbeelden het meest treffend het thema van Sonsbeek 2008: grandeur. Grandeur is grootsheid, grandeur is gelaagdheid en verfijning, grandeur is een droom die materie wordt, grandeur is een stille kracht die tussen de bomen hangt, die ons grijpt en die ons niet meer loslaat. Bovenstaande vijf topwerken hebben die karaktereigenschappen allemaal.
