Foto´s: Jan en Wilma Ketelaar
Jan Ketelaar
Voor dit portret, vijfde in de serie portretten van kunstenaars die ik sinds hun opleiding volg, ben ik naar Drachten in Friesland gereisd. In zijn atelier/werkplaats bezocht ik Jan Ketelaar die van 1997 tot 2002 aan de Academie Minerva Hanzehogeschool in Groningen studeerde. Ik was toen directeur van de Minerva waar Jan studeerde en stond als leidinggevende dicht bij de studenten en docenten.
Jan is kunstenaar, directeur van Potzenmakerij Ketelaar en dichter met een veelzijdige praktijk. We maakten een rondgang langs zijn grote sculpturen in wording, kleine sculpturen die op kopers wachten, schetsen en experimenten en we spraken over kunst en over ons leven.
Later las ik een gedicht van hem dat in mijn beleving, een enigszins lichtvoetige, treffende introductie op zijn werk is. Het gaat zo:
attentie attentie
hier volgt een dienstbericht
voor de maker van deze wereld
zou de maker van deze wereld
zich wel even melden
dank u
Meer
Ik herinner me de metalen sculptuur ‘Meer’ waarmee hij in 2002 afstudeerde. Een groot staand dik mens ‘zwanger van overdaad’ licht voorovergebogen dat met beide handen bedelt. Op een dag van dat jaar zette Jan de sculptuur rechtop op een heftruck, reed over de afsluitdijk naar Noord-Holland en plaatste ‘Meer’ voor het gebouw van Euronext hartje Amsterdam. Euronext was toen in de financiële wereld het gesprek van de dag omdat een aantal invloedrijken effecten beursen als holding ondergebracht werden bij Euronext. Daarmee was het een van de marktleiders en machtsfactor in de sector. Na Euronext parkeerde hij ‘Meer’ ook nog op het Paleis op de Dam en bij de Nieuwe Kerk. Het was een eigenzinnig protest, op strategisch gekozen plaatsen, waarmee hij zijn onvrede omtrent de extreme hebzucht in die periode onderstreepte. ‘Meer’ is later in combinatie met de sculptuur ‘Wijzende man’ onder de titel ‘De Staat van Nederland’ tentoongesteld in o.m. New York USA (2009) en Bremen BRD( 2010).
Potzenmaker
Met ‘Meer’ en zijn openbare actie in gedachten vroeg ik hem of hij zich een maatschappelijk en politiek geëngageerd kunstenaar voelt. “Niet als artistiek keurmerk of label, ik doe wat ik moet doen en weet wat mijn kracht als kunstenaar is. Alles wat ik maak gaat onder de paraplu van Potzenmaker Ketelaar de wereld in. Ik ben een serieuze grappenmaker. De ‘z’ in Potzenmaker verwijst naar de ‘z’ in de ‘Merz bilder’ van de door mij bewonderde kunstenaar Kurt Schwitters. Ik weet dat er weerstand tegen de naam Potzenmaker bestaat. Soms is er iemand, met gezag en invloed, die het me uit het hoofd probeert te praten met het argument dat serieuze kunst en humor niet goed samengaan. De mensen waarvoor en waarmee ik werk begrijpen en waarderen de luchtige bedrijfsnaam doorgaans.”
Wachten op hoog water
In een gigantische grote hal liet hij mij een sculptuur zien waaraan hij nu werkt. En waar hij zich de komende tijd volledig op zal concentreren. Een vijf meter hoog opgetrokken vrouwenfiguur uit draadstaal. Het is een volle vrouw die straks geflankeerd zal worden door een andere figuur. Als volwassene kun je er als het af is tussen in staan, alsof je weer een kind bent. Voor kinderen zullen het reuzen zijn. De groep heeft als werktitel “Wachten op hoog water”. Definitieve plaatsing is voorzien in 2018 tijdens Leeuwarden Culturele Hoofdstad op een geschikte locatie in Friesland.
Hoe begin je, vroeg ik hem: “Ik begin met de voeten en werk naar boven, laat het groeien. Vertrouw op mijn kennis die ik met vallen en opstaan zelf ontwikkeld heb. Soms werk ik dagen aan haar kont en neem afstand en weet dat het niet goed is en weet dat ik opnieuw moet beginnen. Ik werk intuïtief, tastend en zoekend, drijf niet op mijn routine. Het is een strijd, niet al te efficiënt… het moet gaan zoals het nu gaat… ik kan niet anders. Maak lange dagen en fiets naar huis met een kop vol zorgen of ben zielsgelukkig als ik voortgang heb geboekt.”
Kievietsei
Aan het eind van de middag vlak voordat ik terug naar huis ging zei hij: “Ik ben enorm trots op het bronzen kievitsei. Je weet dat kievietseieren zoeken een lange traditie is in Friesland. Hier in Smallingerland waar Drachten onder valt heb ik er voor gezorgd dat die traditie, omgeven door emotie en spanning, een kleine wending heeft gekregen. Voorheen werd het eerste gevonden kievitsei aangeboden aan de burgemeester. Nu ontvangt de eerste vinder, wanneer deze de eerste vondst heeft gemeld, uit handen van de burgemeester een – door mij gemaakt – bronzen kievitsei. Het echte ei blijf op het nest en het ecologisch evenwicht wordt in ieder geval niet door de mens verstoord. De vinder van het eerste ei ontvangt zoals gezegd het bronzen ei dat de functie heeft van een kleine en betekenisvolle trofee.”
De dichter
Zijn sculpturen groeien langzaam en zijn onverslijtbaar. Als dichter woont Jan in zijn gedichten. Schrijft met scherpe en stompe woorden als het nodig is. Zoals in het volgende gedicht tot slot.
dat je het weet
nu je me vraagt
op dit moment
gepast te reageren
nu jij jouw rafelige arm
m’n strot weer binnen steekt
ik heb mijn tong
stukje bij beetje
kapot gekauwd
en uitgescheten
ik spreek niet meer
Gedichten uit de bundel: ‘”van de man die dacht” van Jan Ketelaar.
Samenstelling Jan Hofstra
ISBN 978-90-805673-9-9
Info: www.janketelaar.nl
