Ronald Ophuis
Dit is het portret van de kunstenaar Ronald Ophuis. Derde van een serie portretten van kunstenaars die ik sinds hun opleiding volg. Ronald Ophuis studeerde van 1988-1990 aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Ik was toen zijn docent en herinner me hoekige werkbesprekingen over zijn grote schilderijen die hij toen maakte met Hema glansverf op papier.
Zijn diep gewortelde schildersmentaliteit vond onvoldoende aansluiting bij de begeleiding van de docenten en het academische werkklimaat van de ‘Rietveld’. Hij besloot zijn studie voort te zetten aan de AKI in Enschede (het huidige AKI ArtEZ) en studeerde daar in 1993 af. Zijn vertrek naar de AKI was pure noodzaak.
AKI
Ronald studeerde aan de afdeling ‘Gemengde media’ van de AKI. Ik had jaren als docent aan die afdeling gewerkt, kende het van binnen uit. Ronald werd aan de AKI o.m. begeleid door de in 2015 overleden kunstenaar Ad Gerritsen. Een betrokken en invloedrijke docent en uitzonderlijk kunstenaar. Ad Gerritsen bouwde een groot oeuvre op dat bestaat uit schilderijen, tekeningen, grafiek, sculpturen en foto’s. De keren dat ik Ronald en Ad samen meemaakte en deelachtig was aan hun gesprekken nam ik een bondgenootschap waar.
Over en weer
Onze verstandhouding is die van interesse in elkaars werk en reflectie daar op. Als illustratie daarvan zijn heldere visie op mijn manier van tekenen: “…fascinerend dat je het tekenen ook vanuit het perspectief van een performance benaderd. Het is geen direct conflict op papier, zoals dat van een ‘traditionele’ tekenaar. Niet steeds het hernemen van het beeld, correcties aanbrengen etc. Het eindresultaat hangt waarschijnlijk meer af van de spanning en concentratie die je opbouwt juist voor dat je begint.”
Upstream Gallery
We ontmoeten elkaar voor dit portret in zijn solo tentoonstelling bij de Upstream Gallery. In de statige hoge zalen aan de Klovenierswal in Amsterdam zijn zeer grote en kleine schilderijen te zien. Ronald laat zich inspireren door veelal zwaar beladen historische gebeurtenissen en teksten die erover geschreven zijn door schrijvers, dichters en journalisten. Ook selecteert en archiveert hij daaraan gerelateerde beelden van het gedrag van mensen in extreme omstandigheden. Uit dit vooronderzoek distilleert hij zijn onderwerpen voor zijn schilderijen. Eenmaal gekozen voor een onderwerp ensceneert hij scènes die hem voor ogen staan, veelal met acteurs, in zijn atelier. De scènes worden gefotografeerd en de foto’s zijn het basis materiaal voor zijn schilderijen. De Upstream Gallery toonde o.m. de schildertijen Teatro la Tregua en Arab Spring. Ze zijn het verlengde van zijn bekende en geruchtmakende schilderijen over Duitse concentratiekampen, de Srebrenica affaire en de burgeroorlog in Congo.
De verf
Hij: “In mijn hoofd kent het idee voor een schilderij geen conflict. Door het te willen schilderen ga ik de strijd aan. Ik volg in grote lijnen de foto’s van de scènes en geef ruimte aan wat ik tijdens het proces schilderkunstig tegenkom. In de schilderijen die ik nu maak red ik het in drie of vier lagen verf. Door mijn ervaring met mijn ontwikkelde techniek weet ik hoe de verf werkt. De kennis en vaardigheid zet ik overigens intuïtief in. Het schilderij wordt in mijn beleving eigenlijk niet gemaakt maar groeit langzaam. In mijn schilderijen klinken de schilders die veel voor me betekenen door. In de traditie van de schilderkunst zie ik mezelf als een klassiek schilder. De schoonheid, van verf op doek, is een strategisch middel om tot intensief kijken te verleiden. Zo toegang tot het verhaal, de inhoud te krijgen. Het moet als onafwendbaar en niet te weerstaan aantrekken.”
Leerstuk
Ronald is succesvol. Zijn werk is opgenomen in museale en privé-collecties en hij ontving prestigieuze prijzen. In november 2015 organiseerde de Balie in Amsterdam een, tot op de laatste stoel uitverkochte, avond rond en over zijn werk. Belangwekkende aspecten die met de kern van zijn kunstenaarschap te maken hebben kwamen aan de orde. Een avond met een interview, voordrachten, muziek, poëzie over de waarde van kunst, politiek en sociale media. Voor mij was de avond een dialectisch leerstuk.
Wereldbeeld
Wat is je wereldbeeld vroeg ik hem, staand tussen zijn schilderijen, in de Upstream Gallery. Hij keek me even strak en zei:” Ik kijk naar de wereld met wantrouwen… waarin ik mezelf als onderdeel zie. In zekere zin wantrouw ik ook mezelf omdat ik niet weet wat mijn houding zou kunnen zijn in de situaties die ik schilder. Ik ben emotioneel betrokken bij mijn schilderijen maar zie ze niet als dienstbaar aan troost om de angst voor onzekerheid, pijn en leed te verzachten.”
De collectioneur
Vooraf aangekondigd kwam de collectioneur, die werken van Ronald in zijn bezit heeft, de Upstream Gallery binnen. Een medewerker liet hem een groot schilderij zien waarvoor interesse bestaat. Ik ging discreet op afstand staan en observeerde het tafereel. De collectioneur keek, nam afstand en ging dicht op de huid van de verf staan en herhaalde dit ritueel enige keren. Waar zal deze collectioneur, als hij dit schilderij koopt, ophangen vroeg ik me ineens af. “Je had het hem best kunnen vragen” zei Ronald toen ik mijn interesse later aan hem vertelde. En vervolgde: “Eigenlijk weet ik niet precies hoe privé collecteurs met mijn schilderijen omgaan. Zelf zie ik mijn schilderijen als een bibliotheek. Het kan overal in huis ook in een speciaal daarvoor ingerichte en bestemde kamer. Als object en onderdeel van ons collectieve geheugen.”
Ronald Ophuis Upstream Gallery Kloveniersburgwal 95 Amsterdam 27.11.2015 – 16.01.2016
