In de van de zomer door AFdH Uitgevers uitgebrachte bundel Oh the world, Ah the world staan de Zeer Korte Verhalen (ZKV’s) die A.L. Snijders in zijn laatste levensjaar schreef. De weet dat hij in de vroege ochtend van 7 juni 2021 door zijn vrouw dood achter het toetsenbord van zijn computer werd gevonden, ervaarde ik als een zwaard van Damocles dat boven het lezen van zijn laatste verhalen hing.
Omdat die verhalen in chronologische volgorde staan, voel je de dood bij ieder volgend verhaal als het ware dichterbij sluipen. Of Snijders zelf zijn overlijden heeft voelen aankomen is niet bekend, hij schrijft er in elk geval niet over. Geen angstaanvallen, geen pijn op de borst, geen donkere wolken die vanuit het niets neerdalen tijdens zijn dagelijkse wandelingen. Maar als lezer voelde ik, nee, zag ik, rekende ik uit, dat die fatale hartaanval met elke pagina die ik omsloeg naderbij kwam. Nog vier dagen te leven, nog drie, nog twee …
Al lezend in de overigens prachtig uitgevoerde bundel – er zijn ook enkele brieven aan de uitgever opgenomen in zijn eigen typische Snijdershandschrift – drong zich de vergelijking met het dagboek van Anne Frank op. Ook daarvan weet je dat de dag zal komen dat de Grüne Polizei, nota bene met Nederlandse agenten, aan de deur zal komen en de schuilplaats van de acht ondergedokenen zal vinden en dat die ontdekking het begin van het einde van haar en zes anderen zal inluiden (alleen haar vader overleefde de concentratiekampen). Ook daar is er die allerlaatste pagina, nog geschreven met de angst weliswaar dat de onderduik fout kan aflopen, maar niet wetend dat dat moment aanstaande is, dat de dood al achter de deur staat te wachten, klaar om met zijn zeis binnen te treden.
We leiden ons leven zo goed mogelijk, als je die norm hanteert tenminste, en zetten iedere dag weer nieuwe stappen, niet wetend, vaak niet eens vermoedend zelfs, dat die ene tegel losligt en dat zich daaronder een peilloze diepte bevindt die jou, snakkend naar adem, opneemt in een eeuwige val.
Zo moet het ook A.L. Snijders zijn vergaan op die ochtend dat hij in alle vroegte achter zijn computer was gaan zitten voor het schrijven van zijn volgende verhaaltje. Niet beseffend, zo stel ik mij voor, dat het meteen zijn laatste zou zijn.
Met Anne Frank zal het anders zijn geweest. Daar klopte de dood niet op de deur met de mededeling dat haar tijd gekomen was. Het zullen eerder met ijzerbeslagen laarzen zijn geweest die de deur hebben opengetrapt.
En zal het bij Snijders misschien een pijnscheut in zijn borst zijn geweest (een mooie dood, zeggen sommigen), voor de familie Frank was de politie-inval nog pas het begin van alle ellende, een tocht van vele weken vol honger, angst en ziekte tot de dood erop volgde.
De bundel Oh the world, Ah the world (146 pagina’s) is in juli 2023 verschenen bij AFdH Uitgevers en kost in de winkel 24,50 euro.
Het Achterhuis in stripvorm (Ari Folman/David Polonsky,160 pagina’s) is in oktober 2017 verschenen bij Uitgeverij Prometheus en kost in de winkel 19,99 euro.
