De Constructie Van De Wereld 85.

Falen en andere hoogtepunten

Een curator van een tentoonstelling vroeg me om een kunstwerk over onze nationale knuffelkunstenaar Vincent van Gogh te maken. Volg vooral je eigen inzichten, zei hij. Ik maakte een kunstwerk van de laatste zin van een brief uit 1881 aan zijn broer Theo: ‘En nu gegroet, ontvang een handdruk in gedachten & geloof mij’. De zin is een ultrakorte samenvatting van zijn levenshouding en kunstenaarschap en ik zag die nog nooit eerder gebruik.

De curator vond mijn kunstwerk niet goed. Hij had liever een afbeelding gezien en vond mijn tekstbehandeling achterhaald en verwees voor onderbouwing daarvan naar kunsthistorische stromingen.

Ik mailde hem dat ik zijn oprechte mening respecteerde en me terugtrok uit de tentoonstelling. Ja, graag of helemaal niet. Had ik gefaald of vierde ik juist een klein hoogtepunt dat geheel past bij Vincent die zijn hele leven onbegrepen is geweest?

Duitsland

Naar Duitsland, naar het Ruhrgebied voor de Ruhrtriiiennale, Festival der Kunste. Van Arnhem naar Dinslaken (Duitsland) in een uur rijden. Onderweg geen vluchtelingen en asielzoekers gezien die in deze weken massaal Duitsland binnentrekken. De waarneming van de werkelijkheid is altijd gefragmenteerd.

Bumperklevers

Op weg naar Dinslaken voor het bijwonen van de muziektheatervoorstelling Accattone in het programma van de Ruhrtriiiennale passeerde ik een paar keer vrachtwagens met een snelheid van pakweg 110 km per uur. Steeds als ik half naast de vrachtwagen was, zag ik in de linkerbuitenspiegel een irritante zwarte bumperklever. Toen ik dit later aan een jonge viriele man met tattoo’s in de hals en armen vertelde zei hij: als dit type gedrag je niet bevalt even het rempedaal indrukken. Niet te lang, anders kun je in een slip raken en tegen de vangrail klappen en dan heeft je actie gefaald.

Accattone: Italiaans voor bedelaar, leegloper

constructie85_De muziektheater voorstelling Accattone, geregisseerd door Johan Simons vond plaats, zoals reeds gezegd, in het programma van de Ruhrtriennale, Festival der Kunste. Een mega-gevarieerd programma van grootschalige locatietheater, concerten, beeldendekunsttentoonstellingen, lezingen en discussies in of bij verschillende steden in het Ruhrgebied.

Accattone werd gespeeld op het terrein van de voormalige kolenmijn Lohberg in Dinslaken. Een efficiënt voorbeeld van hergebruik van industrieel erfgoed. Door de aanleg van frisse plantsoenen, parkeerterrein en een horecafunctie is het te vergelijken met de Westergasfabriek in Amsterdam.

De voorstelling Accattone vond plaats in een enorme loods waar op de kopse kant een muur ontbreekt en het daglicht binnenstroomt. Op de andere korte kant was een tribune voor het publiek gebouwd. Voor de tribune aan de linkerkant een container waar de acteurs in verdwenen of uit opkwamen. Aan de linkerkant een podium voor een orkest en een koor. Tussen deze elementen het gigantische speelvlak voor de acteurs.

Pier Paolo Pasolini

Accattone op de Lohberg is gebaseerd op de gelijknamige klassieke zwart-witfilm van Pier Paolo Pasolini die in 1961 in première ging. Pasolini’s Accattone – ik citeer – schetst het leven van het subproletariaat in het naoorlogse Rome. Zonder kans op een opleiding of werk leveren de personages een aanhoudende strijd om te overleven. Precies die strijd verheft Pasolini tot poëzie.

Johan Simons

Onder regie van Johan Simons viert Accattone – ik citeer wederom – de werkloosheid en het nietsdoen. Niet uit luiheid, maar omdat hij weigert zijn natuur aan banden te leggen in ruil voor een aalmoes. Als in een kruisweg zien we hoe Accattone steeds verder wegzakt. Net als Christus staat Accattone voor een totale omkering van een traditioneel waardepatroon. Deze bijbelse dimensie maakt Pasolini in zijn film voelbaar door – in contrast met de goorheid van het leven op straat – de ‘hemelse’ muziek van Bach te laten klinken. Voor de Accattone van Johan Simons werd een partituur gedestilleerd uit de Bachcantates, de Johannespassie en de Mattheuspassie, live uitgevoerd door het Collegium Vocale Gent onder leiding van Philippe Herreweghe en Christoph Siebert.

Johan Simons heeft met zijn medewerkers een inktzwarte, loodzware, treurige en langzame Accattone neergezet in een indrukwekkende ambiance. Het stuk begin in het daglicht en eindigt in het donker. Een setting waarin theatrale middelen optimaal functioneerden. Ik raakte gedurende de voorstelling geregeld de weg kwijt in de structuur van de tekst. En omdat ik door de enorme ruimte waarin de acteurs spelen soms niet kon zien wie de tekst uitsprak, werden de scènes afstandelijk. Wat soms voelde als falen van zowel de regie als van mezelf.

Die avond nog noteerde ik als een reactie op Accattone: In de toekomst, wellicht in de nabije toekomst, zal ik jong zijn, een veelbelovende viriele man, strak in het vel, snel, alert, assertief, ambitieus en vervuld van zwoele verlangens.

Auteur: Albert Van Der Weide

Albert Van Der Weide is kunstenaar en woont en werkt in Arnhem. Hij exposeert en voert projecten uit in binnen- en buitenland. Albert schrijft sinds 2009 columns voor Arnhem aan Zee. +31 64 15 74 352, https://albertvanderweide.nl/

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *