De Constructie Van De Wereld 166.

Documenta 15 en een kruk

Door een pittige blessure aan mijn rechterknie heb ik de Internationale kunst tentoonstelling Documenta 15 in Kassel (Duitsland) met behulp van een kruk afgewerkt. Iedere Documenta vindt sinds 1955 om de vijf jaar plaats, heeft de beeldende kunst als basis en is honderd dagen voor het publiek toegankelijk op verschillende locaties in de stad. Ik bezocht de voorgaande acht edities. Aan alle Documenta’s die ik bezocht, bewaar ik waardevolle herinneringen. Ik verwierf nieuwe kennis en inzichten en werd in zekere zin altijd weer bevestigd in mijn eigen kunstenaarschap. Iedere Documenta wordt samengesteld door steeds een andere artistieke directie.

Urgent

Die zoals het zich in de praktijk voordoet alle vrijheid krijgt en neemt om naar eigen inzicht iets neer te zetten wat nodig en urgent is. Die urgentie roept bijna in iedere editie discussies, controverses en soms schandalen wakker. Op dit effect van de artistieke vrijheid en schandalen kom ik later terug. Deze editie van 2022 is onder de artistieke leiding van het Indonesische collectief ruangrupa (altijd in onderkast geschreven) gemaakt. Het collectief bestaat uit een vaste kern van negen kunstenaars. Vrij vertaald uit het Bahasa Indonesia betekent ruangrupa: ‘Ruimte voor kunst’.

 Arnhem en ruangrupa

Het collectief was in 2016 verantwoordelijk voor de succesvolle internationale tentoonstelling Sonsbeek 16 transACTION in Arnhem. De tentoonstelling in Arnhem blijkt in retrospectief het opstapje te zijn naar Documenta 15 in Kassel.

Koffie

Uit ervaring weten we dat het vooraf verzamelen van praktische informatie over routes door Kassel naar de 32 locaties – musea, kerken, industrieel erfgoed, de publieke ruimte, parken en dergelijke – van dit megaevenement handig is. We gingen naar het ruruHaus aan de Friedrichplatz in het centrum van de stad en verzamelden alle gratis infoboekjes en een plattegrond. En kochten in de uitstekende boekhandel van Walther König, ook gevestigd in het ruruHaus, het Documenta 15 handboek met info en achtergrond over de organisatie, kunstwerken en kunstenaars. Daarna koffie op het terras van het ruruHaus om in alle rust met aandacht de info te absorberen.

De organisatie in het zeer kort

Het collectief ruangrupa heeft haar eigen organisatie als model genomen voor deze Documenta. Ze hebben wereldwijd gevestigde kunstcollectieven uitgenodigd om een bijdrage te leveren. Die op hun beurt hun kunstenaars betrokken hebben deel te nemen. Een gelaagde organisatie die de samenhang van deze Documenta waarborgt. Er zijn meer dan duizend kunstwerken van kunstenaars uit alle windrichtingen opgenomen. Omdat ik nog andere zaken te melden heb, verwijs ik voor meer inhoud, achtergrond en data over de organisatie naar www.documenta-fifteen.de.

De mens

De deelnemende kunstenaars van deze Documenta vertellen in overdrachtelijke zin het verhaal waarin ‘de mens’ centraal staat. De mens in z’n autonome hoedanigheid, sociale en politieke afhankelijkheid, als slachtoffer, kwetsbaarheid, gewelddadigheid, fysieke en mentale beperking, als centrum van de macht et cetera. Er is een grote variatie aan artistieke middelen met dito esthetische uitwerkingen die op zeer verschillende manieren gepresenteerd zijn. Alles naast en door elkaar. Fijn en handig zijn in de tentoonstelling de uitrustplekken, kinderopvang, horeca en ontmoetingsruimtes en op iedere locatie prima wifi.

Schandaal

Kort na de opening ontstond een felle discussie die uitgroeide tot een schandaal over een kunstwerk. Ik heb de berichtgeving over dit schandaal uit de pers en sociale media. Aanleiding was een heel grote geschilderde banner geplaatst op de Friedrichplatz in het centrum van Kassel met de titel: ‘People’s Justice’. Dat in 2002 werd gemaakt door het collectief Taring Padi uit Indonesië. Het enorme kunstwerk is gemaakt ter nagedachtenis van de slachtoffers van de dictatuur van de Indonesische dictator en generaal Soeharto (1967-1998). En werd voor het eerst, zonder protest, getoond in 2002 in Australië.

In het kunstwerk zijn een aantal kleine karikaturen opgenomen die volgens deskundigen antisemitisch zijn. De discussie kreeg brede maatschappelijke, religieuze en politieke weerklank in Duitsland en is heel hoog opgelopen. Het kunstenaarscollectief Taring Padi heeft het kunstwerk, na het ontstaan van de commotie, in stappen zelf verwijderd van de Documenta. En ze hebben in het openbaar excuses aangeboden aan de mensen die zich door de details in het kunstwerk gekwetst hebben gevoeld. De vrijheid van de artistieke directie en de kunstenaars had grenzen met een ingrijpend effect tot gevolg.

Momentopname

We hebben Documenta 15 in drie volle dagen gedaan en efficiënt de verschillende locaties bezocht . Lang niet alle video’s en films volledig gezien en teksten bij de kunstwerken gelezen. Ook hebben we beperkt of geen gebruik gemaakt van het bijwonen van lezingen, bijeenkomsten en workshops. Om een gefundeerde indruk en opinie te krijgen zou je er iedere dag, dus honderd dagen, moeten zijn is mijn conclusie. Door de opzet en uitwerking van deze Documenta werd ik tijdens het ervaren van bepaalde kunstwerken geconfronteerd met de culturele bubbel waarin ik leef en werk. Het bezoek aan Documenta 15 was een intensieve momentopname: verrassend, soms beeldschoon, ontregeld, ontroerend, professioneel, collectief, soms spuuglelijk, amateuristisch, selectief, naïef, omstreden, verbindend, irritant, romantisch… Ah…. min of meer zoals het leven zelf.

Auteur: Albert Van Der Weide

Albert Van Der Weide is kunstenaar en woont en werkt in Arnhem. Hij exposeert en voert projecten uit in binnen- en buitenland. Albert schrijft sinds 2009 columns voor Arnhem aan Zee. +31 64 15 74 352, https://albertvanderweide.nl/

Eén gedachte over “De Constructie Van De Wereld 166.”

  1. Ha Albert, Wat mooi en fijn, dat jullie hier naartoe konden. Jouw beschrijving maakt nieuwsgierig. Wie weet, lukt het me ook een paar dagen mee te kunnen maken aldaar en me te laven aan wat jij beschrijft, “het leven zelf”.
    Veel goeds, Armeno

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *