Portret van Jacqueline Overberg
Als docent en leidinggevende werkte ik in Nederland voor de AKI Enschede, de Gerrit Rietveld Academie Amsterdam, De Academie Minerva/ Frank Mohr Instituut Groningen en de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. Allemaal kunstacademies. Ik begeleidde in die jaren veel studenten. Voor deze site, waar ik sinds 2009 met regelmaat voor schrijf onder de naam De Constructie Van De Wereld, besloot ik portretten te schrijven van een aantal voormalige studenten nu kunstenaars.
Ik bezocht voor dit portret Jacqueline Overberg in haar atelier in Arnhem. Ik was haar docent in de periode 1982-1987 aan de AKI Enschede het huidige AKI ArtEZ. Ze studeerde aan de legendarische afdeling ‘Gemengde Media’ waar ook onder meer Marlene Dumas, Ad Gerritsen, Barbara Bloom en Sigurdur Gudmundson lesgaven. Ze is sinds 1987 kunstenaar waarvan de laatste twintig jaar ook docent aan de afdeling Beeldende Kunst van de AKV | St. Joost in Den Bosch en Breda.
Jezus te midden van leraren
In 1988 kochten wij een multiple van Jacqueline, die ze maakte in opdracht van de CBK Dordrecht en sindsdien een plaats in ons huis heeft. De multiple bestaat uit metaal en zeefdruk van een gerasterde afbeelding op perspex. De afbeelding is gebaseerd op het schilderij van Bernadino Luini (1470 – 1533) met de titel ‘Jezus te midden van leraren’. Jezus is door de schilder baardloos afgebeeld en is ontegenzeggelijk herkenbaar als icoon. We kochten de multiple niet om de religieuze referentie, hoewel ik daarin niet geheel neutraal sta. De aantrekkingskracht van het multiple wordt gevormd door de charismatische aanwezigheid en is als zodanig onderdeel van ons dagelijks leven.
Honden
In 1990 gaf ze in eigen beheer een groot boek met de titel ‘Hond’ uit. Het bevat een serie getekende zittende honden. De honden onderscheiden zich van elkaar door de manier waarop ze getekend zijn. Het boek was onderdeel van een solotentoonstelling die ze over het onderwerp maakte van getekende honden op groot formaat en die te zien waren in het Gemeentemuseum het huidige Museum Arnhem. Beide voorbeelden ‘Jezus te midden van leraren’ en ‘Hond’ zijn kenmerkende vroege voorbeelden van haar onderzoekende werkwijze die zich tot op heden heeft doorgezet.
Smith & Wesson N3, Winchester 73, Mauser K98, Stengun, Steyr AUG Z, M 16
In het atelier van Jacqueline zag ik aan een grijze betonnen wand de imposant grote sculptuur met de titel Stengun, vernoemd naar het vuurwapen dat in de Tweede Wereldoorlog massaal gebruikt werd. Stengun maakt deel uit van een serie sculpturen waarin onderdelen van vuurwapens als de trekker, trekkerbeugel, handvat, schacht en munitiemagazijn sterk vergroot zijn en aan de muur hangen. Ze lijken uit de wand te komen. Vernoemd naar de merknaam van de wapens: Smith & Wesson N3, Winchester 73, Mauser K98, Stengun, Steyr AUG Z, M 16. In de naamgeving zit geen streepje licht tussen de herkomst en de transitie naar de sculpturen. Heftig… De onderdelen zijn gemaakt van gemalen kranten (als tastbare drager van communicatie) en lijm die samen papier-maché vormen, wat tot een constructie wordt gevormd die droog grijs is en hard en solide aanvoelt. De sculpturen lijken zwaar maar zijn het niet. Ze stralen macht uit en stoten mij inhoudelijk radicaal af en trekken mij esthetisch onafwendbaar en verleidelijk aan. De sculpturen met de lange merknaam waren vanaf 2007 te zien in tentoonstellingen in onder meer het Parkhaus im Malkastenpark en de Kunsthalle in Düsseldorf Duitsland en in Museum Rijswijk en in Circa… Dit in Arnhem.
Atelier
We dronken thee in haar atelier. Ze vertelde dat ze geconcentreerd kan werken en studeren in het atelier en soms collega’s uitnodigt voor feedback. Om ons heen sculpturen waaraan gewerkt wordt. Een platte doos met daarin een aantal kleine ‘beladen en betekenisvolle’ objecten. Het geheel deed zich in mijn waarneming voor als een spannende maquette voor een megagrote sculptuur. Ze werkte aan een schaalmodel van een zeilboot die een zware tak van een boom als mast en sokkel heeft. Hoewel nog niet af heeft de boot die een sculptuur is een vanzelfsprekende aanwezigheid. Ook in dit stadium helder van opbouw en zorgvuldig in detaillering. Gemaakt van materiaal met een grote zintuiglijke zeggingskracht. Zoals bij bijna alle sculpturen had ik de bijna onbedwingbare behoefte om mijn vingers over het materiaal te laten glijden.
Bronnen
Waar begint het, wat zijn je bronnen, vroeg ik. Ze vertelde dat ze voordat ze begint soms in haar verbeelding of dromen de beelden voor zich ziet. Of dat gevonden materiaal of voorwerpen die ze aan gebeurtenissen kan verbinden aanleiding zijn om verder uit werken. Ze vervolgde: ‘In het proces van denken en werken zijn intuïtie, onbevangenheid en ontvankelijkheid en een onderzoekende houding de belangrijkste bepalende factoren’.
